راهکارهای کیفی سازی پایگاه های امداد و نجات جاده ای

مقدمه

سه مرحله [1]ی اساسی در حوادث مربوط به جاده و مسافران وجود دارند:

الف) مرحله ی قبل از وقوع حادثه

ب) مرحله ی مواجهه با حادثه ی روی داده

پ) مرحله ی بعد از حادثه

مورد«الف»شامل تمام مردم جامعه است.چرا که هرآن ممکن است یک فرد در نقش راننده، سرنشین یا عابر ظاهر شود و طبعاً تمام نهادها از جمله آموزش و پرورش، نیروهای نظامی و انتظامی، شبکه بهداشت و بیمارستان ها و اورژانس،... در قبال آن مسئول اند.این مرحله با تأکید بر اقدامات پیشگیرانه[2] و کاهش آثار[3] بر مثلث عوامل ایجاد حوادث جاده ای(انسان، جاده، وسیله)[4] بیشتر مربوط به سرمایه گذاری ها، برنامه ریزی ها، آموزش و بسترسازی ها و فرهنگ سازی در سطح کلان و بلند مدت است.

مورد«ب»تنها شامل کسانی است که دچار صانحه و حادثه شده اند.( فوت شده ها ومجروحان) که در این مرحله برخی نهادها بیشتر از بقیه ، مسئول و دخیل اند. مانند پایگاه امداد و نجات جاده ای، فوریت های پزشکی[5].مبرهن است که ارتقای کیفیت انجام این خدمات ضروری نیز به کاهش تلفات و صدمات روانی و جسمی می انجامد.«سامانه فرماندهی سانحه[6] (عملیاتی[7] و پشتیبانی[8])مستقر می شود تا حجم خسارت و تلفات ناشی از حادثه را به حداقل ممکن برساند و در اسرع وقت حادثه دیدگان، رهاسازی[9] و تثبیت موقعیت شده و با انجام مراقبت های پیش-بیمارستانی[10] به مراکز درمانی منتقل شوند»

مورد«پ»هم شامل کسانی است که در مرحله ی«ب»قرار دارند و هم کسانی که با این افراد در ارتباط اند مانند خانواده، همکاران، مشاهده کنندگان، امدادگران و... که در این مرحله نیز باز برخی نهادها (مانند قسمتی از کارهای بیمه) بیشتر از بقیه باید مسئول باشند که متأسفانه در کشور ما این مورد که از بازماندگان این تلفات حمایت کنند کمتر نهادینه شده است.

بارها و بارها در مقدمه ها، درآمد مقالات و کتب و خبرها این سطور منعکس می شوند که «با نگاهی به اخبار حوادث و سوانح ساخته ی دست بشر و بررسی آمارهای به دست آمده از مراکز درمانی مشخص می گردد که روزانه تعداد زیادی از هموطنانمان بر اثر تصادف با وسائط نقلیه جان خود را از دست می دهند.همچنین تعداد زیادی نیز دچار مصدومیت، نقص عضو و یا معلولیت می شوند و ایران جزو ده کشور سانحه خیز دنیاست.

آمار منتشره از سوی مراجع رسمی(نیروی انتظامی، مرکز فوریت های پزشکی، جمعیت هلال احمر، آتش نشانی[11]، وزارت راه و ترابری) نیز مشخص می کند که هر ساله هزاران نفر در کشورمان براثر تصادفات وسیله نقلیه از بین می روند و میلیاردها تومان خسارت به جای می گذارد که خبر از فاجعه ای پنهان می دهد که متأسفانه به دلیل پراکندگی، اثرات منفی و زیان بارآن در جامعه مشهود نیست و فقط به عنوان دومین عامل مرگ و میر در کشور هر از گاهی توسط مطبوعات و رسانه های گروهی[12] مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرد.

تحلیل های به دست آمده در دهها همایش و سمینار در سال های اخیر نشان دهنده ی این واقعیت است که رفتارهای انسانی بیش از 70درصد از علل تصادفات را شامل می شود.(مانند عدم توجه به قوانین و مقررات، عدم درنظرگرفتن علائم هشداردهنده، پایین بودن سطح آموزش و عدم آشنایی کافی رانندگان به حدأقل مسائل فنی مربوط به خودرو)، 15درصد نیز به وضعیت ساختاری جاده ها(مانند شکل پیچ ها، شیب سطح جاده، گذرگاه های کوهستانی)اشاره دارد و 15درصد دیگر نیز به خودرو(مانند فرسودگی، نقص فنی)مربوط می باشد.» (خداوندی و پوراکرامی ، 1387 : 18)

افراد، نهادها، ادارات و سازمان های متعددی نیز در مراحل مختلف قبل از وقوع حادثه، حین وقوع و پس از حادثه نیز به شیوه های مختلف نقش دارند. یکی از این موارد، جمعیت هلال احمر کشور است که امدادگران و داوطلبان زحمتکش آن با تشکیل پایگاه های امداد و نجات[13] به صورت های جاده ای، هوایی، ریلی، دریایی، کوهستانی و... مشغول به خدمت هستند.

 

1- کلیات مقاله

1-1-بیان مسأله :

می توان جهت روشن شدن مسیر بحث و بررسی امان به چهار مورد و مسئله ی زیر اشاره داشت:

الف)  چه علل و عواملی در بروز حوادث جاده ای تاثیر و دخالت دارند و میزان نقش هر کدام چقدر است؟

که در پاسخ به آن می توان به دو دسته عوامل کلی و اصلی(عوامل انسانی و عوامل غیر انسانی) اشاره کرد.

ب) چگونه می توان از بروز بیشتر حوادث جاده ای پیشگیری و جلوگیری نمود؟ و تلفات را کاهش داد؟

که در پاسخ به آن می توان به راهکارهای مربوط به برطرف نمودن مشکلات مطرح شده در مورد الف اشاره کرد.

پ) کدام نهادها و ادارات در اطلاع رسانی به مردم، آموزش نیروها، تهیه ی امکانات و وسائل لازم و یا ارائه ی خدمات به مصدومان حوادث جاده ای مسئول و دخیل اند؟

که در پاسخ به آن می توان به نیروی انتظامی، پلیس راهنمایی و رانندگی، مرکز فوریت های پزشکی، جمعیت هلال احمر، آتش نشانی، وزارت راه و ترابری و... اشاره کرد.

ت) چگونه می توان کیفیت ارائه ی خدمات این نهادهای مسئول و دخیل (به ویژه در این مقاله پایگاه های امداد و نجات جاده ای هلال احمر مدنظر است)را ارتقاء داد؟

که در پاسخ به آن می توان به مجموعه ی راهکارهای کیفی سازی پایگاه های امداد و نجات جاده ای در چهار محوراصلی (افراد و کارکنان، امکانات و تجهیزات، قوانین و مقررات، آموزش وتبلیغات) اشاره کرد.

با ذکر این توضیحات، روشن شد که بحث اصلی مقاله کمتر در مورد( الف، ب، پ) بوده و بیشتر شامل مورد(ت)است. البته ذکر این نکته لازم است که همه این موارد چهارگانه به طور پیچیده و چندجانبه ای به هم مرتبط اند و مستلزم همیاری منظم نیز می باشند. بنابراین قسمتی از مطالب مطرح شده شامل ترکیبی از این مجموعه هاست.

 

1-2- تعریف و تحدید موضوع:

عنوان مقاله از دو قسمت کلی تشکیل شده است:

الف) کیفی سازی

ب ) پایگاه های امداد و نجات جاده ای

بنابراین بحث پیرامون چگونگی ارتقای سطح کیفی پایگاه های امداد و نجات جاده ای است. شامل راهکارهای سمینار می باشد. محدوده ی زمانی و مکانی خاصی ندارد.کیفی سازی نیز به 4 بخش منقسم است:

کیفی سازی سازمانی افراد و کارکنان متخصص

کیفی سازی امکانات ، وسایل و تجهیزات لازم

کیفی سازی قوانین و مقررات اداری- رسمی و روابط بین نهادهای مرتبط

کیفی سازی مسایل آموزشی، فرهنگی ، تبلیغاتی ، الگوگیری و...

 

1-3- اهمیت مساله:

در صد بالایی از مرگ ومیرهای ناخواسته ی امروزی را حوادث ناشی از رانندگی شامل می شود که به عنوان سانحه زیست محیطی به شمار می آید و سبب به وجود آمدن تلفات جانی و خسارت مالی بسیار زیاد و قابل توجهی شده است. به طوری که حوادث رانندگی دوّمین علت مرگ ومیر بعد از بیماری های قلب و عروق را به خود اختصاص می دهد.« افسردگی شدید روحی ، اتلاف وقت و صرف نیروهای انسانی و به هدر رفتن سرمایه های ملی را به دنبال خواهد داشت و در حال حاضر یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در ایران و جهان محسوب می گردد.» (ملک ، 1386 : 5)

آخرین آمار مربوط به حوادث جاده ای سال های گذشته مشخص می سازد که بیش از 26 هزار و 900 نفر در تصادفات جاده ای کشته و13 هزار نفر مجروح شده اند. چنین رقمی 45 برابر میزان آسیب دیدگان حوادث رانندگی در کشورهای صنعتی است.حدود 90 درصد مسافران و85 درصد جابه جایی بارها از طریق جاده های کشور انجام می شود، اما استقرار امنیت در این مسیرها از توجه لازم و کافی برخوردار نیست. قربانیان اصلی افرادی درسنین 15 تا 44 ساله و به ویژه جوانان هستند.پس لازم است درین خصوص تحقیقات متعدد با بررسی زوایای متنوع آن انجام شود. این مقاله نیز در پی تشریح یکی از فاکتورهای مهم ارائه ی خدمات پایگاه ها یعنی کیفی سازی می باشد.

 

1-4- پرسش ها:

- فرایند کیفی سازی صرفاً مربوط به پایگاه های امداد و نجات جاده ای می باشد یا مرتبط با عوامل حادثه ساز نیز می باشد؟

- کیفی سازی پایگاه های امداد و نجات جاده ای تاثیری بر کاهش سوانح تصادفی و حوادث جاده ای دارد؟

- چه راهکارهای نوین و کاربردی جهت ارتقای سطح ایمنی جاده [14]ها و کاهش تلفات و بهبود کیفیت خدمات پایگاه های امداد و نجات جاده ای وجود دارد؟

-  چگونه می توانیم سطح کیفیت پایگاه های امداد و نجات جاده ای و خدمات آنها را سنجش کنیم؟

 

1-5- پیشینه تحقیق:

نزدیک به دو دهه است که مسوولین جمعیت هلال احمر براساس مطالعه ی علمی به نیاز حیاتی مسافرین جاده های صعب العبور کشور به داشتن پایگاه های امداد و نجات و جاد ه ای پی برده و در راستای وظایف بشر دوستانه و به عنوان معین دولت اقدام به احداث پایگاه های فو ق الذکر نمود ه اند.( عطاپور،هوشنگ(1384)مقاله کارکرد ویژه ی پایگاه های امداد و نجات جاده ای هلال احمر در ارتقای سطح ایمنی جاده ای کشور، ارائه و انتشار مقاله در اولین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای)

دراین راستا همایش ها، سمینارها و کتب و مقالات، کارهای پژوهشی فراوانی نیز به انجام رسیده اند از جمله:

دکترشهرام علمداری(چالشهای اساسی مدیریت[15] بحران درایران و جهان)، مهشید شاکر(بهداشت روانی حادثه دیدگان و امدادگران در سوانح و حوادث)، حمید عبدی(طراحی و ساخت ربات هشدارجاده)، فرهاد مهریاری،مهدی بابائی و سیدرضا زمانی ثانی(اثردانه های شیشه ای[16] بازتابنده در بهبود عملکرد[17] خط کشی[18] جاده ها)، صلاح الدین محمدی(تحلیلی بر میزان آشنایی رانندگان با علائم راهنمایی و رانندگی)، هادی غفاریان حسینی و افشین حسین زاده(نمایشگر خواب آلودگی راننده و سیستم هشدار دهنده)، علیرضا اسماعیلی(آموزش بستر ارتقای فرهنگ ترافیک[19])، شاکر و حسینی(فرهنگ سازی در آموزش امداد و نجات و نقش آن در کاهش اثرات بلایا)

علاوه بر این موارد شاهین محمدی یگانه، و راد قمشی به یاری انتشارات موسسه آموزش عالی علمی – کاربردی هلال ایران سری کتاب هایی درخصوص نحوه عملکرد گروه های نجات را منتشر و سپس شاهین محمدی یگانه و منوچهر عبدخداوندی (۱۳۸۵)،نجات جاده ای را به کمک نشر آروی‍ج‌  و موسسه آموزش عالی علمی – کاربردی هلال ایران درت‍ه‍ران منتشر ساختند. شاهین محمدی یگانه وحسن ممدوح نیز سومین کتاب از مجموعه دانش فنی جستجو و نجات هلال احمر را درباره ی نقش بالگردها در عملیات نجات را نوشتند. اولین جشنواره فیلم راهبران نیز با ارائه ی کارهای متنوع تصویری و مکتوب نیز بر بررسی های تحقیقاتی در این زمینه افزودند.

1-6-اهداف:

هدف کلی : بررسی راهکارها پیرامون کیفی سازی پایگاه های امداد و نجات جاده ای جمعیت هلال احمر است.

اهداف جزیی: شامل دریافت پاسخ های مستند و تحلیلی به سوالات مقاله است.

هدف غایی: یافتن راهکارهای کاربردی مبتنی بر نیازمندی های بومی سازی است.

 

1-7- تعریف مفاهیم:

1-7-1- امداد :[20] آن دسته از اقداماتی که جهت اسکان اضطراری، تغذیه و حمایت های روانی آسیب دیدگان حوادث جاده ای از سوی امدادگران جمعیت هلال احمر ارائه می شود.(عطاپور ، 1384: 239)

1-7-2- نجات :[21] مجموعه فعالیت هایی است که توسط نجات گران جهت رهاسازی علمی مصدوم از صحنه ی آسیب(مثلاً از داخل اتومبیل)، تثبیت وضعیت بالینی، پایدار نمودن علائم حیاتی و ارائه ی کمک های اولیه[22] صورت می گیرد.

1-7-3- تریاژ:[23] انتخاب و طبقه بندی مصدومین انبوه سوانح جاده ای بر اساس فوریت های پزشکی و نیازهای آنان به مراقبت های پزشکی که توسط نجات گران و طی فرایند START(تریاژ ساده و درمان سریع) و کاربرد رنگ های چهارگانه قرمز، زرد، سبز، مشکی انجام می پذیرد.(عطاپور، 1384 : 240)

1-7-4- جستجو:[24] اقداماتی که در حوادث بزرگ جاده ای به مکان یابی مصدومان و یافتن مصدومین گم شده و شناسایی اولیه ی آنان توسط نجات گران کمک می کند.

1-7-5- امداد و نجات جاده ای: [25]«مجموعه اقداماتی که توسط نجات گران و امدادگران صورت می گیرد تا مصدومین ناشی از حوادث جاده ای، از صحنه ی حادثه رهاسازی، تثبیت و نجات یابند و پس از دریافت کمک های اولیه و مراقبت های پیش-بیمارستانی و پایدار شدن علائم حیاتی و دریافت مراقبت های ویژه ی درمانی به مراکز مجهز منتقل شوند.»(عطاپور، 1384 : 238)

1-7-6- کیفی سازی[26]: فرایند[27]ی پیچیده و بلندمدت است که گستره ی وسیعی از کارکنان،مدیران و برنامه ریزان، مردم جامعه-به طور عام- و رانندگان-به طور خاص- ، ساختار جامعه – به ویژه فرهنگی و اقتصادی- ، وسائل نقلیه وجاده ها را دربرمی گیرد تا آنها را با شاخص ها وموازین استاندارد بین المللی هماهنگ و منطبق نماید.

1-7-7- سیستم تروما[28]: از چالش های کنونی در مدیریت بحران، شیوع روزافزون مرگ و میر و عوارض اقتصادی ناشی از حوادث حمل ونقل(جاده ای، ریلی، هوایی، دریایی)است.ایجاد سیستمی برای کنترل و مدیریت این گونه حوادث به ویژه در کشورهای توسعه یافته درنظر گرفته شده است که سیستم تروما نام دارد.(علمداری، 1384 : 41)

1-7-8- بلا یا فاجعه[29]: اختلال شدید زیست-محیطی، روانی و اجتماعی که از توانایی جامعه برای مقابله با مشکلات بالاتر باشد، حوزه ی گسترده ای دربرگرفته باشد و آسیب های جدی جانی، مالی، روانی و اجتماعی را در پی دارد که معمولاً آثار زیانبار و ماندگاری بر بازماندگان برجای می گذارد.(شاکر، 1384 : 270)

1-7-9- امدادگر: کسی که با اصول کمک های اولیه آشنایی کامل داشته وبه صورت داوطلبانه[30] به یاری حادثه دیدگان ناشی از حوادث[31] و سوانح بشتابد.(همانجا، 270)

 

2) روش کار مقاله :

2-1- نوع و روش تحقیق :

تحقیق از نوع اسنادی(کتابخانه ای) است.مطالب از تمامی نشریات که به صورت کتاب ،مجله ،روزنامه ،سایت ها و وبلاگ ها و اطلاعات[32] آمارها،مقالات تخصصی مرتبط با موضوع از نهادهای مختلف مسئول تهیه شده اند مورد استفاده اسنادی قرار می گیرند.

 

2-2- چگونگی جمع‌آوری اطلاعات:

تکنیک گرداوری اطلاعات و داده ها بیشتر فیش برداری ، خلاصه نویسی و گرداوری از نشریات مختلف (کتاب ، مجلات ، روزنامه و...) است.

 

2-3- روش انجام مطالعه:

ابتدا چارچوب کلی ، فهرست وار ترسیم شده، تقسیم بندی های لازم با توجه به تحدید مساله صورت می گیرد.سپس منابع لازم تهیه و ضمن بررسی اعتبار و روایی آنها و مطالعه ، فیش برداری و خلاصه نویسی نیزآغاز می شود. در ادامه کل مطالب گرداوری ، تجزیه و ترکیب شده و ضمن بازنگری،تدوین نهایی می شوند.

 

3) نتایج مقاله :

3-1- یافته‌های پژوهش:

باتوجه به تخصص تحصیلی و سابقه ی کاری تحقیقاتی باید اظهار دارم که یافته های پژوهش تا پایان کار به روشنی حتی برای خود محقق نیز ممکن نیست اما می توان بنابر مطالعات اولیه اظهار داشت که موارد زیر جزو اهم یافته های این مقاله است:

- گرداوری اغلب یافته ها و مطالعاتی که تاکنون در ارتباط با موضوع مقاله تهیه شده اند و مورد نقد وبررسی قرار گرفته اند.

- یافتن راهکارهای جدید کیفی سازی پایگاه های امداد و نجات جاده ای مبتنی بر مسایل روز جهان ، نیازمندی های بومی و بررسی علل بروز حوادث جاده ای و چاره اندیشی برای پیشگیری از وقوع مکرر آنها

- تدوین شاخص های کیفی سازی و تهیه ی جداول و پرسشنامه های مربوط به سنجش کیفیت.

 

4- راهکارهای کیفی سازی در چهار بخش:

4-1- کیفی سازی سازمانی افراد و کارکنان متخصص[33]

4-1-1- اقدام به انجام سفرهای خارج کشور برای نیروهای متخصص و نیمه متخصص پایگاه های امداد و نجات جاده ای. با این روش هم برای فعالیت کارکنان ارزش بیشتری قائل شده ایم هم با مشاهده ی وضعیت کشورهای دیگر و مقایسه ، بر آموخته ها و تجربیات خود می افزایند و تعامل بین متخصصان کشورهای مختلف را افزایش می دهد.

4-1-2- تشویق و معرفی چهره های برتر، فداکار و باسابقه ی نیروهای پایگاه های امداد و نجات جاده ای و بازنشستگان آنها و اهدای مدال های افتخار ملی و وام های کم بهره ی بانکی.

4-1-3- همراه داشتن نیروهای متخصص روانپزشکی یا مهارت های گفتمان ها و برخوردهای حمایت روانی[34]

4-1-4- انجام پروژه تکریم ارباب رجوع برای ایجاد امنیت و آرامش چرا که رعایت مسایل علمی، فنی و تخصصی و برخوردهای اخلاقی و اعتقادی هنگام امدادرسانی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

4-1-5- در بسیاری از کشورها بجای تکنسین ها از پزشکان متخصص و مجرب در پایگاه ها و فوریت های پزشکی استفاده می شود که اجرای این امر در ارتقای سطح کیفی کمک ها و امدادها و همچنین جلب اعتماد مردم به پایگاه ها موثرتر می باشد.( همشهری ، سه شنبه، ۲۱ آذر ۱۳۸۵ ، سال چهاردهم ، شماره۴۱۵۶)

4-1-6- تاکید بر آموزش های سطح دوم[35] به ویژه برای مسئولان، برنامه ریزان و کارکنان رسمی هلال احمر. زیرا جمعیت هلال احمر با وجود داوطلبان به لحاظ نیروی انسانی کمبود ندارد و وجود بیش ازچهار میلیون نفر امدادگر هلال احمر نعمتی است که با تأکید بر آموزش سطح دوم که همان مدیریت و برنامه ریزی است، می توان کیفیت فرهنگ سازمانی این نیروهای تلاشگر را ارتقاء داد و آنها را هرچه بیشتر مطابق متدهای آکادمیک و علمی با مسائل روز جهان (مدیریت،سیستم تروما،جهانی شدن،برنامه ریزی...) آشنا ساخت.

4-1-7-اجرای پروژه های ارتقای کیفیت مستمر در پایگاه های امداد و نجات جاده ای و وارد شدن مدیریت کیفیت در ساختار آن

 

4-2- کیفی سازی امکانات ، وسایل[36] و تجهیزات لازم

4-2-1- تهیه ی وسایل ، تجهیزات و امکانات جدید جستجو، ردیابی، کمک رسانی (مانند بالگرد، برانکارد آلومینیومی، دستگاه های برش و بازکننده گومبی ، جک و مولد ،لاستیک زاپاس ، جعبه ابزار، مثلت احتیاط، کپسول کوچک آتش نشانی، چراغ قوه و باتری یدک، طناب...) و تعویض وسایل کهنه و قدیمی که به عبارتی دیگر استانداردسازی کلیه خدمات پایگاه های امداد و نجات جاده ای و منابع مورد استفاده آن مدنظر می باشد.

4-2-2- تجهیزات و تخصص کار در شب ، افتادن ماشین و مصدومان در آب ، جایگاه های سوخت گیری ، پرتگاه ، تونل ، هوای مه آلود...

4-2-3- تلفات ناشی ار حوادث جاده‌ها در 40 تا 50 درصد موارد تروما یا ضربه و در رده‌های بعدی سوختگی و سقوط است. پس آموزش های لازم نجات گران و همچنین اقدامات اجباری تهیه ی وسایل و تجهیزات جلوگیری از ضربه و سوختگی در قوانین گنجانده شود.

4-2-4- نبود مکان مناسب فرود، مهمترین مشکل امداد هوایی است. پس باید پدها و مکان های مناسب فرود تهیه شوند. تیم پرواز شامل خلبان، کمک خلبان و مسئول فنی و یک تیم پزشکی با دو پزشک از پایگاه و یک تکنیسین با آخرین تجهیزات پزشکی می باشد که توسط بالگرد در کوتاه ترین زمان به محل حادثه اعزام می شوند. برخی از حوادث جاده ای نیز نیازمند یاری و مساعدت امداد هوایی است و اگر امداد جاده ای خود مجهز به بالگرد باشد در تسریع انتقال و کاهش تلفات موثر خواهد بود.

4-2-5- افزایش پایگاه های امداد و نجات جاده ای نیاز ضروری جامعه ی ماست. هر پایگاه امداد و نجات جاده ای برای هلال احمر به امکاناتی نظیر اسکان،تغذیه ،امداد و نجات برای افراد مصدوم و یا در راه مانده نیاز است.به ازای هر پایگاه 250 تا 300 میلیون تومان بودجه مورد نیاز است که در این صورت با نیاز به 420 پایگاه جدید ،امداد و نجات هلال احمر به بیش 100 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.( خبرگزاری مهر، تهران، تاریخ انتشار: ۱۳۸۴/۱۱/۱۱)

4-2-6- ارائه خدمات مراقبتی پایه[37] (خدمات مراقبت پایه ؛ کنترل خون ریزی _ تأمین راه هوایی _ دفیبریلاسیون خارجی خودکار _تنفس مصنوعی _ بانداژ زخم ها آتل بندی اندام های آسیب دیده - اقدامات حمایتی در زایمان و مراقبت از نوزاد- برطرف نمودن استرس روانی بیمار و اعضای خانواده و سایر مسافران و سرنشینان) و در صورت امکان ارائه خدمات مراقبتی ویژه و مجاز[38] (آشنایی با سیستم های بدن داروشناسی، تجویز مایعات درمانی و دارو- بیماری های داخلی مقابله با صدمات تروماتیک ، تزریق داخل وریدی ، دیفیبریلاسیون دستی، لوله گذاری داخل نای(تراشه) و استفاده از ابزارهای پیشرفته دیگر برای تأمین راه هوایی و تفسیر نوار قلب برای تشخیص در موارد بحرانی ، استفاده از دفیبریلاتورهای دستی برای تنظیم ریتم قلب ، گذاشتن ضربان ساز قلب و احیاء قلبی پیشرفته) در پایگاه های امداد و نجات جاده ای با حداکثر سرعت ، کیفیت و مهارت.

 

4-3- کیفی سازی قوانین و مقررات اداری- رسمی و روابط بین نهادهای مرتبط

4-3-1- دریافت آمار نقاط و مناطق حادثه خیز جاده ها و احداث پایگاه امداد و نجات جاده ای یا اصلاح موارد حادثه ساز

4-3-2- حدود 65 درصد حوادث رانندگی در 30 کیلومتری شهرها و 85 درصد حوادث رانندگی در ساعات روز اتفاق می‌‏افتد، بنابراین باید در این حوزه‌‏ها کشیک امدادگران، حضور نیروها و صرف هزینه و انرژی بیشتری مدنظر باشد.

4-3-3- تغییر سیاست گذاری از جذب و آموزش نیروهای پلیس یونیفورم پوش به افزایش کنترل‌های نامحسوس و تجهیزات فیلم برداری و تصویر نگاری.

4-3-4- تأسیس مراکز تحقیقات حوادث و پیشگیری و آموزش روش های تحقیق به امدادگران و نجات گران

4-3-5- تجمیع مراکز عدیده‌ تصمیم گیری و اجرایی حمل و نقل[39] تحت مدیریت و نظارت جمعیت هلال احمر کشور.

4-3-6- آمار معلولان و مصدومان ناشی از حوادث رانندگی و جاده ای 10 تا 15 برابر میزان تلفات ناشی از آن است که عواقب جبران ناپذیر آن همچون بی سرپرستی، مسائل و مشکلات روحی و روانی، هزینه های هنگفت درمانی و نیز مسائل جزایی و قضایی است. پس جهت رسیدگی به این مشکلات و عواقب تشکیل انجمن حمایت از قربانیان سوانح جاده ای نیز لازم است.

4-3-7- ایجاد تسهیلات و سرمایه گذاری بر استفاده ی بیشتر از همه ی انواع راه های ارتباطی مانند هوایی، ریلی و... چرا که بیشترین تلفات در حوادث جاده ای روی می دهد.

4-3-8- ایجاد کمپ های مشترک جاده ای جهت بهره مندی ارگان ها از امکانات همدیگر برای ارائه ی خدمات مفیدتر. چون درحال حاضر فعالیت امداد و نجات هلال احمر در زمینه امداد جاده ای تحت فرماندهی پلیس راه صورت می گیرد. در صورتی که این پایگاه به صورت مشترک ایجاد شود به گونه ای که پلیس راه، اورژانس، هلال احمر و وزارت راه در یک مکان قرار بگیرند هم هزینه های برآورد شده کاهش خواهد یافت و هم چهارارگان در کنار هم فعالیت خواهند کرد. هماهنگی دیگر نهادها مانند نیروی انتظامی، حوادث غیرمترقبه، کارخانجات ماشین سازی (همکاری شرکت های امداد خودرو سایپا و امداد خودرو ایران خودرو ...) نیز اگر به صورت عملی درآید و اجرا شود، بسیار بر کیفیت فعالیت این نهادها و امدادرسانی سامانه کشور تاثیر مثبت خواهد نهاد.

4-3-9- به استخدام درآوردن امدادگران و نجات گران متعهد ، آموزش دیده و با سابقه ی پایگاه های امداد و نجات جاده ای. این امر هم موجب ایجاد امنیت شغلی آنان می شود و هم بر میزان پایبندی و اجرای دقیق وظایف تاثیر می گذارد.

4-3-10- ایجاد سازمان قانونی و ملی پایگاه های امداد و نجات جاده ای با اختیارات رسمی اداری و مالی کامل و تشکیلات منسجم و جلوگیری از انجام اقدامات پراکنده، به طوری که مردم و دیگر نهادهای مرتبط نیز ملزم به اجرای دستورات آن باشند.

 

4-4- کیفی سازی مسایل آموزشی، فرهنگی ، تبلیغاتی ، الگوگیری و...

4-4-1- دایر کردن کلاس های آموزشی در سطوح مختلف برای کارکنان هلال احمر و سایر اقشار مردم در ادارات ، نهادها و برگزاری همایش ها و مسابقات (کتبی ،اینترنتی ،جُنگ و جشن)و برنامه های تلویزیونی(انیمیشن ،فیلم ،گزارش ،مصاحبه ، ...)

4-4-2- بکارگیری تکنیک های بومی و آموزش با انیمیشن های محلی طی انجام مراسمات قومی.

4-4-3- تلفات رانندگی ناشی از حوادثی است که در بروز آنها عامل انسانی نقش اول را دارد، این به معنای لزوم فرهنگ‌سازی به شیوه ها و آموزش های رفتاری، نوشتاری، شنیداری و تصویری است که برای افزایش تاثیر پذیری و فرهنگ سازی ، آموزش باید از سنین قبل از دبستان آغاز شود.( مانند نواختن زنگ ایمنی در مدارس)، نهادینه کردن روحیه نظم‌پذیری و قانونگرایی در بین مردم، تلاش و برنامه‌ریزی در جهت ارتقای سطح فرهنگی جامعه در استفاده از خودرو و تقویت فرهنگ ترافیک،پذیرش درونی و وجدانی فرهنگ نظم و انضباط نیز از زمره ی مهم‌ترین اهرم هایی است که به صورت درونی از اعمال خلاف هنجارها و قوانین و مقررات جامعه و از جمله تخلفات رانندگی جلوگیری می‌کند.

4-4-4- چاره‌جویی شایسته و عملیاتی از یافته های علوم دیگر به ویژه جامعه‌شناسی و روانشناسی(پس از یادگیری توسط ذهن هوشیار و رانندگی‌های متعددی که برحسب عادت و توسط ذهن نیمه هوشیار انجام می‌دهید ساعتها رانندگی خواهید کرد که این مورد موید این نکته استکه رانندگی ریشه در عادت و تکرار دارد)

4-4-5- شنیع نمودن تلفات ناشی از تخلفات رانندگی در ذهن مردم مانند زن بیوه ای که می هراسد به اطرافیانش بگوید شوهرش در حین دزدی کشته شد. دختری که شرم دارد بگوید پدرم در نتیجه ی مصرف مواد مخدر کشته شد. پسری که احساس حقارت می کند بگوید مادرم در جریان یک رسوایی به ضرب چاقو کشته شد. قربانیان( بازماندگان، معلولان و مصدومان) این حوادث باید احساس شرم کنند که تصادف رانندگی موجب از هم پاشیده شدن کانون خانواده و فرصت های خوشبختی اشان شده است.

4-4-6- اطلاع رسانی خواص داروهای مصرفی پزشکی. کدام شربت و قرص ها خواب آورند؟ چند درصد رانندگان از این موارد اطلاع دارند؟کدام شربت و قرص ها در وضعیت اعصاب و روان رانندگان اختلال، کم حوصلگی،زودپرخاشگری و...ایجاد می کند؟(قرص های ضدبارداری)

4-4-7- آشناسازی رانندگان با جاده! عملیات اصلی راهسازی عبارتند از ساخت اساس، زیراساس و روسازی.جدولکاری و نصب علائم راهنمایی و رانندگی. اصطلاحات مهم نیز عبارتند از سیل کت، پریمکت، تک کت، لکه گیری، حریم راه، درل، نیوجری، چشم گربه ای، زهکشی و درواسیون، آسفالت رودمیکس، آسفالت گرم، بیندر، توپکا، بیس، ساب بیس، ردایلینگ.( مویدی،سارا ؛آشنایی با اصطلاحات راهسازی ، شنبه ١٩ خرداد ماه ١٣٨۶)

4-4-8- آموزش و اطلاع رسانی به مردم برای مقابله و انجام اقدامات لازم به هنگامی که وسیله ی نقلیه دچار سانحه شده است که چه کارهایی باید بکنند(مانند باز کردن سرباطری) و یا چه کارهایی نباید انجام دهند. چرا که خیلی از مسافران اطلاع ندارند که هنگام وقوع تصادف با وسیله ی نقلیه چکار کنند که از تلفات کاسته شود و اولین کاری که به ذهن می رسد تنها دور شدن و فرار کردن از وسیله نقلیه می باشد.

4-4-9- تهیه ی گزارش های تلویزیونی ازپایگاه های امداد و نجات جاده ای و درمیان گذاشتن مستقیم توصیه ها،تجربه ها و خاطرات نجات گران و داوطلبان با مردم.

 

5- جمع بندی و بررسی

طبق گفته ی مسئولان سازمان امداد و نجات کشور«سامانه امداد و نجات ایران»از نظر کیفی در سطح بین المللی حائز رتبه اول است و باید از نظر کمی و امکانات تقویت شود.^[40] به فرض صحت اندازه گیری(داشتن اعتبار و روایی)[41] چنین سطح کیفیت و آمار و ارقامی باز نباید از ارتقای بیشتر سطح کیفی پایگاه های امداد و نجات، فوریت های پزشکی و...غافل شد. با ذکر سه نکته مطالب خود را جمع بندی و نتیجه گیری می نمایم:

1- کیفی سازی فرایندی پیچیده و بلندمدت است که ابعاد زیربنایی مانند مسائل فرهنگی، روانی، جامعه شناختی، تبلیغاتی، قضایی، مسائل پزشکی، نقش و جایگاه پلیس و مسائل مربوط به نارسایی های ناشی از فناوری را دربرمی گیرد.

2- تعدد ارائه ی پیشنهادات و بعضاً تکراری مهم نیست.بلکه مهم ارائه ی چند راهکار کیفی سازی انگشت شمار اما قابل اجرا و تاثیرگذار است که اگر بتوان هر سال یک یا دو مورد آن را به اجرا گذاشت بسیار جای شکر دارد.

3- اهم راهکارهای کیفی سازی این مقاله به طور خلاصه عبارتند از:

- ارزش گذاری و ارتقای منزلت نیروهای نجات گر، امدادگر، داوطلبان و اهمیت کارشان در جامعه و میان مردم

- ایجاد امنیت شغلی و استخدام رسمی نجات گران ، امدادگران و داوطلبان متعهد، آموزش دیده و مجرب

- شناساندن فعالیت ها،خدمات و وظایف پایگاه های امداد و نجات جاده ای به مردم و مسئولین برنامه ریز به وسیله ی بهره گیری از قدرت رسانه های جمعی ، مراسمات قومی و شخصیت ها و نخبگان بومی.

- ارتقای سطح علمی جمعیت هلال احمر - به طورکل- و پایگاه های امداد و نجات جاده ای - به طور خاص- و ارائه ی آموزش های سطح دوم تخصصی به کارکنان مانند مدیریت بحران، مدیریت برنامه ریزی و هماهنگی، اصول روان شناسی و جامعه شناسی و همچنین بهره گیری سازمان از نتایج تحقیقات آکادمیک ،تدریس و تجربیات اساتید دانشگاهی و مشارکت های دانشجویان.

- صرف هزینه و اعتبار بیشتر جهت تهیه ی وسائل و تجهیزات جدید و ضروری و ایجاد پایگاه های امدادونجات بیشتر از سوی دولت، با همیاری مردم و سازمان های جهانی.

- ضرورت ایجاد هماهنگی بین نهادهای مرتبط و مسئول و حتی الامکان تجمیع مراکز تصمیم گیری متعدد تحت نظارت، کنترل و مدیریت جمعیت هلال احمر کشور.

امید است که با مدیریت و برنامه ریزی مناسب، تخصیص بودجه و اعتبار، تلاش پیگیرجمعیت، همکاری مردم و رانندگان روزبه روز از تلفات و حوادث جاده ای کاسته شود و بر کمیت و کیفیت انجام مراقبت های امدادی و نجات گری افزوده شود.

 

منابع

1- مزیدآبادی ، شهریار، (1381) جستجو و نجات در ساختمان های فروریخته( آواربرداری) ، تهران ، نشر نخل

2- مصطفی زاده ، خضر (1387) جزوه های دست نوشته ی آموزشی امدادگران ، جمعیت هلال احمر بوکان.

3- باقری یزدی،عباس ؛ شاه محمدی،فریبا؛ کافی،اقدس؛ فرساد،حامد ؛ توفیقی نمین، فرشید(1382،2003) حمایت های روانی در سوانح ، سازمان امداد و نجات ، تهران ، نشر سازمان

4- یاسمین ، محمدتقی ؛ شاه محمدی،فریبا؛ کافی،اقدس؛ باقری یزدی،عباس ؛ سردار پورگودرزی،شاهرخ (1379) : بهداشت روانی در جریان بلایای طبیعی ، نشر کمیته فرعی تخصصی بهداشت و درمان کاهش اثرات بلایای طبیعی ، تهران

5- استراتژی 2010 فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر ، سال 2000

6- آئین نامه ی امداد و نجات جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ، سال 1381

7- کمک های اولیه در حوادث جاده ای (ویژه طرح نوروزی)، معاونت امداد و نجات استان آذربایجان غربی ، اداره ی آموزش امداد

8- ق‍وی‍دل‌ ب‍اروق،‌ح‍م‍ی‍د (۱۳۸۲) ام‍داد و ن‍ج‍ات‌ در ح‍وادث‌ ج‍اده‌ای‌، نشر آی‍ن‍دگ‍ان‌، ت‍ه‍ران .

9- محمدی یگانه شاهین، عبد خداوندی،منوچهر(۱۳۸۵)،نجات جاده ای ، نشر آروی‍ج‌  و موسسه آموزش عالی علمی – کاربردی هلال ایران، ت‍ه‍ران

10- محمدی یگانه، شاهین و قمشی،راد (1386) ، نشر موسسه آموزش عالی علمی – کاربردی هلال ایران

11- پیام هلال ، نشریه ی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، شماره های 108، 120، 122، 135، 136، 137

12- ملک،معصومه؛ تامین امنیت جاده ای وسلامت جامعه،روزنامه رسالت، شماره 6390 ،26/12/1386، صفحه 5 ،بخش اجتماعی
13- راهنمای پیشگیری از انتقال HIV و هپاتیتC و B به کارکنان بهداشتی درمانی، انتشارات مرکز مدیریت بیماری های معاونت سلامت

14- پایگاه های طبی پیش بیمارستانی میانی ،انتشارات مرکز مدیریت حوادث وفوریت های پزشکی کشور

15- دستورالعمل مراقبت های مدیریت شده ، شماره 14 ، معاونت سلامت

16- همشهری ، سه شنبه ۲۱ آذر ۱۳۸۵ ،سال چهاردهم ، شماره ۴۱۵۶

17- عطاپور،هوشنگ(1384): مقاله کارکرد ویژه ی پایگاه های امداد و نجات جاده ای هلال احمر در ارتقای سطح ایمنی جاده ای کشور، ارائه و انتشار مقاله در اولین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای.

18- عبدخداوندی،منوچهر و پور اکرامی ، محمد؛ آنچه نجاتگران پایگاه های جاده ای باید بدانند؛ پیام هلال ، شماره 137 ، تیرماه 1387

19- علمداری، شهرام(1384) چالشهای اساسی مدیریت بحران درایران و جهان،

20- شاکر، مهشید(1384) بهداشت روانی حادثه دیدگان و امدادگران در سوانح و حوادث، نخستین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای، تهران .

21- عبدی ، حمید؛(1384) طراحی و ساخت ربات هشدارجاده، نخستین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای، تهران .

22- مهریاری،فرهاد ، بابائی، مهدی، زمانی ثانی، سیدرضا(1384)اثردانه های شیشه ای بازتابنده در بهبود عملکرد خط کشی جاده ها، نخستین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای، تهران.

23- محمدی،صلاح الدین(1384)تحلیلی بر میزان آشنایی رانندگان با علائم راهنمایی و رانندگی، نخستین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای، تهران.

24- غفاریان حسینی،هادی؛حسین زاده،افشین(1384)نمایشگر خواب آلودگی راننده و سیستم هشدار دهنده، نخستین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای، تهران.

25- اسماعیلی،علیرضا (1384) آموزش بستر ارتقای فرهنگ ترافیک، نخستین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای، تهران.

26- شاکر و حسینی(1384) فرهنگ سازی در آموزش امداد و نجات و نقش آن در کاهش اثرات بلایا، نخستین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده ای، تهران.

27-World Health Organization. (1992). Psychological Consequences of Disaster. Prevention and Management. WHO. Geneva

28- Traffic Research Center(2000)Sustainable Safety, A Preventative Road Safety Strategy For the Future, Netherland

 

 

---

[1] - Phase

[2] - Preventive

[3] - Mitigation

[4] - Human,Road,Vehicle

[5] - Emergency Services

[6] - Incident Command System=ICS

[7] - Operational

[8] - Logistics

[9] - Extrication

[10] - Pre-Hospital Care

[11] - Fire-Fighting

[12] - Public Relation and Mass Media

[13] - Rescue

[14] - Road Safety

[15] - Managment

[16] - Glass Bead

[17] - Function

[18] - Marking

[19] - Traffic Culture

[20] - Relief

[21] - Rescue

[22] - First Aid

[23] - Triage

[24] - Search

[25] -Road Relief and Rescue

[26] - Qualify

[27] - Prosses

[28] -Troma System

[29] -Disaster

[30] - Voluntarism

[31] - Incident

[32] -Information

[33] - Professional

[34] - psychological support in disaster

[35] - آموزش های سطح اول مانند:علامتگذاری و تثبیت منطقه تصادف،کار با تجهیزات نجات سنگین و سبک ،اطفاء حریق ،رهاسازی، انتقال مصدوم و گزارش نویسی در عملیات...آموزش های سطح دوم مانند: مدیریت، برنامه ریزی، هماهنگی، کنترل بحران، مسائل روانشناختی و...

[36] - Instrument/tools

[37] - BLS

[38] - ALS

[39] -Transportation

[40] - گفت وگوی دکتر شهرام علمداری با خبرنگار ایرنا در سمنان ، سه شنبه 1384، منبع: آفتاب، جمعه ۲۸ بهمن ۱۳۸۴

[41] - Validity & Relability